Wat is asbest en hoe kunt u het herkennen ?
Asbest is een vezelachtig mineraal dat vanaf de tweede wereldoorlog tot in de jaren tachtig een erg populair materiaal was. Asbest was goedkoop en had bovendien uitstekende fysische en chemische eigenschappen, zoals sterk, slijtvast, hittebestendig, isolerend en bestand tegen zuren en basen. Asbest werd dan ook heel vaak toegepast in onder andere de woningbouw, zodat je het ook vandaag nog kan tegenkomen in of rond woningen. Een paar van de bekendste voorbeelden zijn asbestcement golfplaten, leien en bloembakken, asbestisolatie rond verwarmingsbuizen en afdichtkoord voor kacheldeurtjes. Intussen zijn de mogelijke gezondheidsrisico’s van asbest gekend en werd het vervaardigen, het op de markt brengen en het gebruik van asbest in een hele reeks van toepassingen eind jaren negentig verboden.
Met het blote oog valt asbest nooit met 100% zekerheid te identificeren. Daarvoor zijn tests nodig van een erkend laboratorium. Bij twijfel hoef je niet meteen naar een laboratorium te stappen. Allereerst kun je nagaan van wanneer de toepassing dateert. Sommige materialen zijn sinds de jaren zeventig en tachtig verboden, en daarna dus niet meer toegepast. Asbestcement is wel nog tot 1998 op de markt gebracht. Voor nieuwbouw hoef je je waarschijnlijk geen zorgen te maken: de materialen van tegenwoordig bevatten geen asbest meer. Soms kan ook de fabrikant, de verkoper of de installateur van het materiaal je vertellen of er asbest in verwerkt is.
Enkele herkenningspunten zijn bijvoorbeeld:
· asbesthoudende producten vertonen regelmatig een verweerd uitzicht want ze hebben vaak een respectabele leeftijd;
· niet-geverfde asbesthoudende platen vertonen soms een duidelijke "asbestbloem"
(een gespikkeld uiterlijk);
· asbesthoudende platen hebben vaak een gelaagde structuur;
· platen met een typerende honingraatstructuur op de achterkant zijn asbesthoudend;
· een cementplaat waarop de letters “NT” (New Technology) zijn aangebracht is altijd vrij van asbest;
· er is de vrij eenvoudig uitvoerbare “aanstekertest“. Een scherp oog en vaste hand zijn wel noodzakelijk. Zoek een breukvlak op (dit is een plaats waar door breuk een aantal vezel(bundels) zichtbaar zijn, vb. een afgebroken rand van de plaat). Hou de nauwelijks zichtbare vezelbundels in de vlam van een aansteker. Organische vezels branden op (vb. cellulose) of vormen smeltbolletjes (vb. kunststofvezels). Een asbestvezelbundel daarentegen zal wel opgloeien in de vlam. Als de vlam is gedoofd, blijkt de vezelbundel onaangetast te zijn. Asbest is immers onbrandbaar. Een onbrandbare vezel zal meestal asbesthoudend zijn. Het kan sporadisch echter ook een andere type anorganische vezel zijn zoals glasvezel. Andere kenmerken zoals ouderdom van het materiaal moeten dan uitsluitsel geven.
Wat zijn de gezondheidsrisico’s van asbest ?
Asbest is schadelijk voor de gezondheid wanneer asbestvezels vrijkomen in de lucht en ingeademd kunnen worden. Asbest is enkel schadelijk bij inademing en niet bij huidcontact of bij inslikken. Deze ingeademde vrije vezeltjes zijn zo klein dat ze tot diep in de luchtwegen en de longen kunnen doordringen. Daar kunnen ze ontstekingen veroorzaken en (op termijn) ook kanker. Een deel van de ingeademde vezeltjes adem je ook weer uit.
Alle asbestsoorten in vrije vorm kunnen kanker veroorzaken, maar de kans dat dit gebeurt, is afhankelijk van de grootte van de vrije vezeltjes en dus van de soort asbest. Zo is wit asbest minder kankerverwekkend dan bruin en blauw asbest. De kans is ook afhankelijk van de hoeveelheid vezels waaraan iemand blootgesteld wordt. Hoe meer vezels en hoe langer de blootstelling, hoe groter het risico. Theoretisch gezien, kan één vezeltje in principe schadelijk zijn, op voorwaarde dat het vrij in de lucht aanwezig is én ingeademd wordt. In realiteit zien we echter dat het risico pas reëel wordt wanneer de concentratie aan vrije vezels groter is. Zo is de kans op asbestziekten 1 op 1 miljoen personen bij een levenslange blootstelling aan 100 tot 1000 vezels per kubieke meter (wat gelijk staat aan de normale achtergrondconcentratie van asbestvezels in de omgeving). Asbestziekten ontstaan meestal pas na een periode van 20 tot 40 jaar (en meer) na de blootstelling en zijn niet overdraagbaar van persoon op persoon.
De kans dat iemand een asbestziekte ontwikkelt ten gevolge van een beroepsblootstelling uit het verleden, is veel groter dan bij iemand die niet beroepsmatig werd blootgesteld. Het voorkomen van kanker, veroorzaakt door asbest, zal in West-Europese landen vermoedelijk nog stijgen tot 2015-2020 voor het weer zal afnemen.
Asbestziekten
Een ‘typische’ asbestziekte is asbestose of ‘stoflongziekte’, een ziekte die veroorzaakt wordt door een langdurige blootstelling aan hoge concentraties asbestvezels en die dus meestal duidelijk te linken is aan een beroepsmatige blootstelling. Asbestose wordt gekenmerkt door het optreden van littekenweefsel in de longen, wat een verminderde functie van de longen tot gevolg heeft. Er is een groot verschil in graad van ernst: in sommige gevallen kan asbestose tot de dood leiden.
Asbestvezels kunnen ook kanker veroorzaken, zowel longkanker als de voor asbest typische mesotheliomen. De belangrijkste oorzaak van longkanker is en blijft evenwel roken. Roken en asbest versterken bovendien elkaars kankerverwekkend vermogen. Mensen die zowel roken als aan asbestvezels blootgesteld worden, hebben met andere woorden een risico dat hoger is dan het risico van roken alleen plus het risico van asbestblootstelling alleen. Mesotheliomen zijn kankers die optreden ter hoogte van het longvlies of van het buikvlies. Aangenomen wordt dat waarschijnlijk meer dan 90% van de mesotheliomen verband houden met asbestblootstelling. Er zijn aanwijzingen dat een grote blootstelling aan asbest de kans op keelkanker doet stijgen. Het voorkomen van andere kankers dan de hierboven genoemde, ten gevolge van een blootstelling aan asbest, is hoogst onwaarschijnlijk.
Bij sommige mensen treden verdikkingen van het longvlies (pleurale plaques) op die op termijn dikwijls verkalken. Deze plaques veroorzaken geen pijn en nagenoeg geen beperking van de ademhaling. Ze zijn géén voorloper van kanker.
Tenslotte kunnen ook de (al dan niet gegronde) angst voor blootstelling of het bewust zijn van blootstelling aan asbestvezels leiden tot negatieve gezondheidseffecten door ongerustheid en door de angst om ziek te worden.
Is er een groter gezondheidsrisico bij gevoelige groepen zoals kinderen en zwangere vrouwen ?
De gevolgen van de blootstelling aan asbest worden pas tientallen jaren nadien zichtbaar. Daarom komen asbestziekten zelden tot nooit voor bij kinderen. Het is wel zo dat mensen die reeds in hun kindertijd werden blootgesteld aan vrije asbestvezels op jongere leeftijd een asbestziekte kunnen ontwikkelen, in vergelijking met personen die pas op latere leeftijd werden blootgesteld (bijvoorbeeld tijdens de arbeid). De risico’s van asbestvezels zitten in de blootstelling via de ademhaling. De vezels blijven in het ademhalingsstelsel achter en kunnen niet door de placenta van de moeder tot bij het ongeboren kind raken. Het is dus niet waarschijnlijk dat de foetus en zuigelingen worden blootgesteld aan asbest via de placenta of borstvoeding. Zwangere vrouwen zelf zijn ook niet meer of minder gevoelig voor de gezondheidsrisico’s door asbestblootstelling, gezien zij immers hetzelfde ademen zoals andere personen.
Bestaat er een test om na te gaan hoeveel asbestvezels reeds ingeademd werden ?
Je kunt je niet laten testen om te onderzoeken of je asbestvezels hebt ingeademd. Een medisch onderzoek onmiddellijk na een vermoeden van blootstelling heeft dus absoluut géén zin, zeker niet als het om een toevallige of éénmalige blootstelling gaat. Zelfs wanneer je bij de verdachte blootstelling in contact kwam met vrije asbestvezels, is de kans immers verwaarloosbaar klein dat je er ziek van wordt. Bovendien is er bij asbest een latentietijd van gemiddeld 40 jaar tussen blootstelling en ziekte, dit wil zeggen dat het optreden van ziekteverschijnselen na het inademen van vrije asbestvezels pas na gemiddeld 40 jaar vast te stellen zijn. Asbestziekten geven dus NOOIT ziektetekens of symptomen die op korte termijn na de blootstelling kunnen opgespoord worden. Voor mensen met een bewezen (langdurige) blootstelling aan asbest, is het wél raadzaam om regelmatig, om de paar jaar, een medisch onderzoek te ondergaan. Hierbij wordt onder meer een longfoto (RX-thorax) gemaakt om specifieke tekenen van asbestziektes, liefst vroegtijdig, op te sporen. Een dergelijke "preventieve screening" is enkel zinvol bij mensen die tijdens hun beroep aan asbest werden blootgesteld. Daarbij moet wel voor ogen gehouden worden dat vroegtijdig opsporen van mesothelioom geen echte gezondheidswinst oplevert omdat er geen effectieve genezende behandeling bestaat. Iedereen, of zij al dan niet in aanraking kwamen met asbest, doet er uitaard wel verstandig aan om bij ademhalingsproblemen, hoesten of pijn in de borststreek de huisarts te raadplegen, zonodig gevolgd door verder onderzoek.
Wat moet u doen als u asbesthoudend materiaal aantreft ?
Er wordt doorgaans een onderscheid gemaakt tussen los of minder gebonden asbest en vast of hechtgebonden asbest. Beide soorten verschillen in de mate dat asbestvezels kunnen vrijkomen uit deze materialen én ingeademd kunnen worden. Hierdoor ontstaat er dus ook een verschil in (mogelijke) risico’s voor de gezondheid.
Los asbest
De asbestvezels komen makkelijk vrij uit deze materialen. Ze zien er meestal wollig of vezelig uit en hebben vaak een witte of grijze kleur. Los asbest komt vaak voor als touwvormig materiaal (bijvoorbeeld afdichtingskoord van kacheldeurtjes), als gipshoudende isolatie rond buizen en als spuitasbest rond stalen constructie-elementen.
Wanneer de kans op blootstelling aan vrije asbestvezels reëel is (de asbest is niet afgeschermd en er komen regelmatig mensen in de ruimte waar de asbest aanwezig is), laat u de asbest bij voorkeur verwijderen. Hiervoor dien je een professionele asbestverwijderaar in te schakelen. Op die manier stel je jezelf niet bloot aan onnodige risico’s.
Vast asbest
De asbestvezels zitten stevig vast in het bindmateriaal. Wat de mogelijke gezondheidsrisico’s van vast asbest betreft, geldt de algemene regel dat asbesthoudend materiaal in goede staat mag blijven zitten waar het zit. Er komen immers geen vezels vrij en je kan ze dus ook niet inademen. Het is uiteraard wél raadzaam om steeds waakzaam te blijven. Vast asbesthoudend materiaal dat zich nu in goede staat bevindt, kan op termijn een gevaar opleveren omdat het beschadigd raakt of verweert.
Het is niet toegelaten om asbestcementlplaten te reinigen of te ontmossen met een hogedrukreiniger, net zoals het schuren, slijpen, boren, bewust breken of andere agressieve bewerkingen.
Beschadigd of verweerd asbesthoudend materiaal kan beter verwijderd worden als het niet afgeschermd is. In sommige gevallen kan je zelf het nodige doen, maar doorgaans wordt aangeraden beroep te doen op de gespecialiseerde kennis en uitrusting van een professionele asbestverwijderaar.
Bron: http://www.mmk.be/ | 
